Έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η θέση του ποιητή στην κοινωνία;

Δεν υπάρχει άτομο του οποίου η θέση στην κοινωνία να μην έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, καθώς όλοι εξατομικεύουμε τους ρόλους που μας αναθέτουν οι κοινωνικές ομάδες στις οποίες μετέχουμε. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ποιητές. Ο ποιητής είναι ένας κοινωνικός ρόλος. Δεν υπάρχει εν κενώ – έστω και αν το θέλει. Η κυριότερη ιδιαιτερότητα του ρόλου του έγκειται στην έντονη αντίθεση ανάμεσα στον κοινωνικά δοσμένο, θεσμοθετημένο, ρόλο του και στο απαραίτητο για την άσκηση της ποίησης ΑΥΤΕΞΟΥΣΙΟ του ποιητή. Οι ποιητές -εκτός από εκείνες τις συνήθως ασήμαντες (αν και κάθε άλλο παρά λίγες) περιπτώσεις που ανταποκρίνονται με «επαγγελματισμό» στις απαιτήσεις του θεσμοθετημένου ρόλου τους- σπάνια αποδέχονται τους τυποποιημένους κανόνες. Αντίθετα, μετά από μια περίοδο ισχυρών αντιστάσεων, οι θεσμοί (εκπαιδευτικοί κυρίως) αποδέχονται τον ρόλο που κάθε ποιητής δημιουργεί για τον εαυτό του.

Αυτό είναι άλλο ένα χαρακτηριστικό.Φαίνεται πως ο ποιητής έχει τη ΔΥΝΑΜΗ υποτάξει και να αλλάξει τις νοοτροπίες των παραδοσιακών θεσμών.

Εξάλλου, σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνικής ζωής είναι εξωθεσμικό. Οι αναγνώστες ποίησης δεν διαμορφώνονται αποκλειστικά από την εκπαίδευση, αλλά και από τις συντηρητικές ή ριζοσπαστικές ομάδες στις οποίες εντάσσονται, από τα ΜΜΕ, την ηλεκτρονική κοινωνική δικτύωση, τις επιτελεστικές πρακτικές τέχνης, τις τακτικές συγκρότησης κοινών τόπων, την τάση αισθητικοποίησης της προσωπικής ζωής και μέριμνας για τον εαυτό και κυρίως την διαμόρφωση ενός πολιτισμικού περιβάλλοντος, το οποίο ο πατριάρχης της ανάλυσης των Media, Marshal McLuhan, περιέγραψε ως επιστροφή «στον ακουστικό χώρο», όπου «αρχίζουμε πάλι να δομούμε τα αρχέγονα αισθήματα και συναισθήματα, από τα οποία μας χώρισαν 3000 χρόνια αλφαβητισμού».

Σε αυτό το πλαίσιο συναντάμε παντού την ποίηση. Άλλωστε και το κείμενο του Marshal McLuhan, στο οποίο ανήκουν τα παραπάνω λόγια, είναι μια ερμηνεία του ποιήματος του Dylan Thomas Το χέρι που υπόγραψε ερήμωσε μια πόλη.

Τρίτο χαρακτηριστικό της κοινωνικής θέσης του ποιητή, λοιπόν: ΔΙΕΙΣΔΥΤΙΚΟΤΗΤΑ.

Η πυκνότητα, η φαντασία, η στοχαστικότητα και οι τολμηρές πρακτικές δημιουργίας βιωματικών μοντέλων, δίνουν στο ποίημα χαρακτήρα δημιουργικής αφετηρίας για πλήθος καλλιτεχνικών πρακτικών, από τον κινηματογράφο μέχρι το Video clip και από το θέατρο μέχρι την Performance. Ο ποιητής μπορεί να διατυπώσει ιδέες καινοφανείς, με τον πιο ακαριαίο και ουσιαστικό τρόπο.

Σε περιόδους κρίσης,όπως αυτή του Κορωνοϊού, έχει ιδιαίτερο ρόλο η ποίηση;

Η ποίηση δημιουργεί βιωματικά μοντέλα, υποδείγματα βίωσης των γεγονότων που διαμορφώνουν την ανθρώπινη κατάσταση. Από αυτήν την άποψη, μπορούμε να πούμε πως έχει κάτι «διδακτικό». Δες πώς βιώνει ο Καβάφης την υπαρξιακή αναζήτηση στο ποίημά του Ιθάκη, ο Παλαμάς τον θάνατο στο ποίημά του Ο Τάφος ο Σολωμός την αντίθεση ανάμεσα στην απόλαυση της ζωής και το χρέος προς την συλλογικότητα στο ποίημά του Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, πώς βιώνει ο Εγγονόπουλος τον ηρωισμό στο ποίημά του Μπολιβάρ, πώς βιώνει ο Κατσαρός την ελευθερία στο ποίημά του Η Διαθήκη μου. Μήπως κάποιο από αυτά τα βιωματικά μοντέλα σε βοηθούν να δεις με πιο λειτουργικό τρόπο την κρίση που εξελίσσεται; Συνεπώς αν δώσουμε την ευκαιρία στα ποιήματα να μας μιλήσουν, ο ρόλος τους θα είναι εξαιρετικά ευεργετικός, δεδομένου ό,τι σε τέτοιες περιόδους αρκετά από τα συναισθήματα και τις ιδέες μας δεν δουλεύουν πια για λογαριασμό μας, αφού διαμορφώθηκαν σε συνθήκες «ομαλότητας». Είναι εντυπωσιακό και ίσως τραγικό: ποιήματα, που σε συνθήκες κοινωνικής και προσωπικής άνεσης, δεν τα καταλαβαίνουμε ή και τα περιφρονούμε, σε συνθήκες κρίσης γίνονται τόσο διάφανα, σαν να έχουν γραφτεί για μας.

Όσο για την ποίηση όπως γράφεται μέσα στις συνθήκες κρίσης, δυστυχώς σπάνια κατορθώνει να επινοήσει κάτι δραστικό. Η ποίηση συνήθως δουλεύει αργά – αν και δεν λείπουν τα ποιήματα που γράφτηκαν σε στιγμές κρίσης και έδωσαν παρηγοριά, θάρρος, καρτερικότητα, μαχητικότητα στους αναγνώστες εκείνων των στιγμών. Πάντα ο ποιητής πρέπει να προσπαθεί, να δίνει την μάχη της ζωής με τον τρόπο που γνωρίζει καλύτερα.

Ειδικά ως προς την κρίση του Κορωναϊού... Μακάρι να ήταν μια ακόμα «κρίση». Στην πραγματικότητα είναι η αρχή μιας αποδόμησης όλων των δεδομένων και επιχειρημάτων του ανθρώπινου πολιτισμού. Η θαυμαστή ψυχραιμία με την οποία την αντιμετωπίζουμε καλύπτει προς το παρόν την άβυσσό της. Η φύση όταν ασκεί βία, την ασκεί ωμά, στυγνά, χωρίς να ενδιαφέρεται για ρόλους, μηδενίζοντας κάθε πρόθεση, αποτέλεσμα, αξία, στόχο, δυνατότητα... Και δυστυχώς ΕΙΜΑΣΤΕ φύση. Δεν μπορούμε να αποτραβηχτούμε από αυτήν. Οι συνέπειες για τους πολιτισμούς που στήνουμε είναι καταλυτικές. Εδώ ο βασιλιάς δεν είναι ο άνθρωπος, αλλά ένας απειροελάχιστα μικρός οργανισμός. Αυτόν τον παραλογισμό (για τα δικά μας αλαζονικά μέτρα)οφείλουμε να τον διαχειριστούμε: υλικά και πνευματικά. Η ποίηση διαθέτει χαρακτηριστικά, που της δίνουν καίριο ρόλο στην διαχείριση της επίθεσης της φύσης στα πλάσματά της. Αρκεί να αποδεχθούμε αυτόν τον ρόλο. Όπως οι ειδικοί έχουν ριχτεί σε έναν αγώνα υποτύπωσης των χαρακτηριστικών του ιού, οι ποιητές οφείλουν να ριχτούν σε έναν αγώνα υποτύπωσης των χαρακτηριστικών της σημερινής ανθρώπινης κατάστασης.

*Ο Γιώργος Μπλάνας (Αθήνα, 1959 - ) εμφανίστηκε στα γράμματα το 1987 με το ποιητικό βιβλίο Η Ζωή Κολυμπά σαν Φάλαινα Ανύποπτη πριν τη Σφαγή. Έκτοτε εξέδωσε 12 ποιητικά βιβλία και πλήθος μεταφράσεων συγχρόνων, κλασικών και αρχαίων ελληνικών έργων. Παράλληλα άσκησε και ασκεί την λογοτεχνική και κοινωνική κριτική στον ημερήσιο, περιοδικό και ηλεκτρονικό τύπο. Ζει και εργάζεται ως μεταφραστής στην Αθήνα.